Jednym z kluczowych problemów XXI wieku, na który wskazują organizacje takie jak UNESCO jest brak równowagi płci w nauce[1]. Mimo że niski odsetek kobiet badaczek jest niekorzystny dla świata nauki i rozwoju innowacji, nadal stanowią one tylko 30% ogółu naukowców na świecie. Na przełomie 20 lat odsetek badaczek wzrósł jedynie o 3%. Dodatkowo kobiety stanowią tylko niecałe 4% laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ścisłych. Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce to najlepsza okazja aby przyjrzeć się niekorzystnym statystykom i zastanowić nad ich zmianą.

Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce  przypadający 11 lutego ustanowiony został przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 2015 roku. Tego dnia w sposób szczególny społeczność międzynarodowa przypomina o konieczności zapewnienia kobietom i dziewczętom pełnego i równego dostępu do nauki oraz uczestnictwa w niej, a także osiągnięcia równości płci.

Tracimy potencjał kobiet

Nauka i technologia, a w szczególności badania, leżą u podstaw rozwoju gospodarczego i dobrobytu społecznego. Najnowsze statystyki dowodzą jednak, że innowacje i postęp technologiczny stają się coraz droższe i bardziej pracochłonne. Dokonanie tak przełomowych odkryć, jak w przeszłości wymaga większej liczby naukowców, a wydajność badań spada o połowę co 13 lat. Jeśli chcemy poprawić dorobek naukowy, należałoby podwoić liczbę badaczy co kilkanaście lat. W tej chwili w 14. rozwiniętych i rozwijających się krajach rocznie odnotowuje się 300 000 „brakujących” doktoratów[2]. Badania przeprowadzone przez BCG i Fundację L’Oréal[3] dowodzą, że gdyby kobiety zaczęły zdobywać doktoraty w takim samym tempie, jak mężczyźni, to w ciągu 15-20 lat liczba doktorantów wzrosłaby o 3 miliony, przyczyniając się do znacznego rozwoju wiedzy i umiejętności. Niewykorzystanie talentów naukowych kobiet ma realne konsekwencje dla innowacji naukowych i wydajności ekonomicznej. Według raportu Institute for Women’s Policy Research (2016)[4] kobiety miały mniej niż jeden na pięć patentów i stanowiły zaledwie 8% pierwotnych wynalazców. W skali globalnej kobiety stanowią mniej niż 30% pracowników w dziedzinach STEM. Istnieją dowody na to, że różnorodność płci zazwyczaj pokrywa się z lepszymi osiągnieciami naukowymi. Dla przykładu, recenzowane publikacje z dziedziny ekologii, w których biorą udział różnorodne pod względem płci zespoły badawcze, otrzymały o 34% więcej cytowań niż publikacje bardziej homogenicznych zespołów, co sugeruje, że naukowcy ocenili poprzednie artykuły jako lepsze jakościowo[5].

Stereotypy wciąż do zmiany

Mimo zachodzących zmian społecznych i rosnącej roli kobiet w środowisku naukowym, w dalszym ciągu również stereotypy dotyczące postrzegania ich przez społeczeństwo są silne. W opinii 2/3 Polaków[6] sukces w nauce nie zależy od płci. 37% badanych uważa jednak, że to mężczyźni lepiej pasują do tego zawodu. Naukowca-kobietę wskazało jedynie 13% ankietowanych. Dodatkowo w społeczeństwie panuje podział na dziedziny typowo męskie i żeńskie. Kobiety postrzegane są jako predysponowane do kariery w kulturze i sztuce (58%), sprawach społecznych, organizacjach pozarządowych i wolontariacie (57%) oraz językach obcych (41%).

Życzenia dla kobiet naukowców

Dane wskazują więc na wciąż zbyt niski odsetek kobiet naukowców oraz niewielką wiedzę społeczeństwa na temat dotychczasowych osiągnięć badaczek. Dlatego potrzebne są inicjatywy, które będą zarówno wspierać utalentowane kobiety w swobodniejszej realizacji swoich planów naukowych jak i kierować uwagę społeczeństwa na ich osiągnięcia. Obydwa cele realizuje program L’Oréal Polska Dla Kobiet i Nauki. Nie bez powodu 11 lutego jest dniem zarówno kobiet w nauce, jak i dziewcząt. Aby pozytywne zmiany miały miejsce potrzeba bowiem zachęcać już młode kobiety do studiowania nauk ścisłych i odkrywania swojego potencjału. Stypendystki 18. edycji programu Dla Kobiet i Nauki radzą, na co powinny zwrócić uwagę dziewczyny, które chciałyby realizować się w karierze naukowej.

Aby być dobrym naukowcem trzeba kochać to, co się robi i być otwartym na pojawiające się problemy. Wszystkim młodym dziewczynom proponuję, aby w miarę możliwości udały się do kilku laboratoriów badawczych lub na dodatkowe wykłady i spróbowały przekonać się, co interesuje je najbardziej, zanim podejmą decyzje o dołączeniu do zespołu badawczego – mówi dr Paulina Kasperkiewicz – Wasilewska

Warto zdobywać jak najróżniejsze doświadczenia na etapie szkoły i studiów, robić staże, uczestniczyć w kulturze, próbować, gotować, majsterkować, naprawiać. W nauce potrzeba osób o nieszablonowym umyśle, gotowych realizować szalone pomysły – mówi dr hab. Anna Muszewska.

Stypendystki wskazują również jakie są korzyści wynikające z wyboru ścieżki naukowej oraz czego życzą sobie i innym badaczkom z okazji ich święta.

Nauka daje wolność i pozwala wykorzystywać cały potencjał jaki się w sobie ma. Często też przekracza się granice tego co wydawało się nam niemożliwe do wykonania przez nas samych – mówi lek. Beata Małachowska.

Życzę kobietom w nauce nowych wyzwań, realizacji swoich naukowych celów i podążania za marzeniami! Pragnę, aby w Polsce kobiety w nauce mogły swobodnie realizować się na każdej płaszczyźnie życia. A na świecie, w miejscach w których nie jest to jeszcze takie proste, żeby kobiety miały możliwość kształcenia się. Życzę również kobietom badaczkom sukcesów, wyróżnień i nagród, które podkreślą ich ważny wkład w rozwój nauki. I w tym kolejnych Nagród Nobla, może tym razem
z fizyki, chemii czy medycyny – mówi mgr Anna Piotrowska-Murzyn.

[1] http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/priority-areas/gender-and-science/

[2] https://www.fondationloreal.com/documents/67a87e7d-bf6e-4964-b232-45b2b6c503f5/download?lang=fr

[3] https://www.fondationloreal.com/documents/67a87e7d-bf6e-4964-b232-45b2b6c503f5/download?lang=fr

[4] https://www.fondationloreal.com/documents/67a87e7d-bf6e-4964-b232-45b2b6c503f5/download?lang=fr

[5] https://www.fondationloreal.com/documents/67a87e7d-bf6e-4964-b232-45b2b6c503f5/download?lang=fr

[6] Raport L’Oréal Piękne umysły – rola kobiet w świecie nauki